Við Susanne vorum á sumarferðalagi. Það var í lok júlí og við vorum í Austursund, höfðum gist þar eina nótt og eftir morgunverð gengum milli ólíkra safnahúsa á stóru safnasvæði sem heitir Jamtli. Við byrjuðum í þinghúsinu.

Dómarastóllinn var tómur og hafði verið lengi. Á borðinu lágu gamlar lögbækur. Bekkir stóðu meðfram veggjum. Það var svo ískalt áþreifanlegt að allt var gamalt. Ég sá engan "sjarm" yfir þessu bara alvarlegan sannleika. Ég gat ímyndað mér fanga í slitnum fötum sem hlustaði á daudadóm yfir sér og að hann skyldi hálshöggvas -eða kannski dóm sem var nokkru mildari.

Í hinum enda þinghússins var veitingastaður með lítilsháttar innanstokksmunum, svo sem tvö borð, nokkrir stólar og bekkir. Í körfu á borðinu lá hrökkbrauð með ábreiðu yfir. Á fati lágu nokkrar kartöflur sem ekki höfðu komið þangað aldeilis þá um daginn og á öðru fati lágu nokkrar gulrætur sem höfðu byrjað að innþorna. Á matseðlinum stóð meðal annars; matur 6 krónur, og ennfremur; matur og einn sopi brennivín 7 krónur. Ég verð að viðurkenna að ég skildi að einn sopi brennivín mundi hafa gert lífið pínulítið ljósara í nokkur augnablik frá annars dapurri tilveru.

Í einu horni var opið eldstæði og á málmarmi við eldinn hékk ketill sem hægt var að færa inn yfir logann. Sívalur biti, hluti af máttarviðunum, gekk yfir endilangt herbergið, mátulega lágt til að strjúkst við höfuð mér.

Öllu þarna inni var vel fyrir komið til að ná tilgangi sínum, að sýna okkur hvernig það hafði verið áður fyrr þegar mörg börn dóu ung og fólk varð snemma slitið af sínu daglega amstri og erfiðu aðstæðum. Áhrifin frá dómssalnum í hinum enda hússins lágu ennþá í huga mér og héldu sinninu í greip sinni

Susanne gekk rólega fram lil opna eldstæðisins og sagði með trega í röddinni; "það var ekki svo mikið betra áður". Síðan tókst henni að brosa þegar hún horfði inn í mndavélina, nokkuð sem ég hefði átt erfitt með. Það gerði væntanlega ekki fanginn sem ekki einu sinni tókst að líta upp móti dómaranum í dómssalnum hinu megin við panelvegginn þegar dómurinn var lesinn yfir honum.

Við gengum stuttan spöl yfir tún að nokkur hundruð ára gömlu bændabýli. Þar mætti okkur annar veruleiki frá löngu liðinni tíð. Það var líf á bænum, þar gekk fólk um og annaðist sín störf frá löngu liðinni tíd á aldeilis snilldarlegan hátt. Þar var andrúmsloftið allt annað og bjartara en í þinghúsinu.

Fólkið klæddi fólk sig eins og fyrir nokkrum öldum síðan. Mennirnir báru dálka við belti og kona gekk um með fyrri tíma körfu á armi sér. Þau töluðu öðru vísi mál, mjög greinilegt og skiljanlegt, en öðru vísi. Það fjallaði ekki um gengið í dag, umferðina eða ný jarðgöng á vegum landsins.  Það fjallaði um aðra tíma og annan raunveruleika. Hugsanir mínar voru á fleygiferð, mér fannst sem ég yrði hálf undarlegur.

"Hvaðan komið þið", spurði reffilegur maður, greinilega bóndinn á bænum. Ja, svaraði ég, við komum frá allt öðrum tíma. Já, ég sé það svaraði hann, þið hljótið að koma frá fyrri tíð, ein 250 ár til baka. Fleira töluðum við um en það gekk ekki að fá neitt nútíma samband við þennan mann. Ég hugsaði sem svo að hann væri vel kunnandi hvað varðaði liðna tíð, að hann væri sálfræðingur og alveg frábær leikari.

Í einu húsi komum við í léttara andrúmsloft. Þar léku átta menn og konur á harmónikkur og tveir menn á bassa. Sumir dilluðu sér en aðrir voru meira alvarlegir. Þarna voru í fyrsta lagi ellilífeyrisþegar eins og ég og þeir komu til að lyfta huganum frá hversdafgsleikanum og það virtist virka.

Þetta og mikið annað sáum við og upplifðum á hringferð okkar um safnasvæðið Jamtli í Austursund. Það var eins og við hefðum lært eitthvað utan að lesa. Við höfðum verið með í því sem við höfðum lært. Ég hef ekki verið duglegur við að heimsækja söfn en Jamtli tók mig trausta taki og ég er ekki hálfnaður með að rannsaka það.

Við gengum nú yfir til annars bæjarhluta þar sem raunveruleikinn var allt annar. Ég var ennþá að meðtaka það sem ég hafði upplifað. Þarna borðuðum við nútíma hádegisverð í tjaldi á bryggju í Stóravatni, umvafin blíðviðri og sumarhita. Við vorum ferðafólk í sumarfríi á leið til “norra Norrland”. Þar skyldu verða fleiri söfn að sjá en nú var kvöldið að nálgast í Austursund.